پیشینه تاریخی جزیره کیش

جزیره کیش موقعیت جغرافیایی منحصر بفردی دارد که همین امر باعث محبوبیت این جزیره از گذشته تا کنون شده است. در گذشته ایران به عنوان یک شاهراه ارتباطی بین شرق و غرب شناخته میشد که با داشتن بازار تجاری ، آب شیرین و کوتاه بودن مسیر به سایر بازارهای تجاری و ... توجه اروپایی ها و اعراب را به خود جلب کرده بود.

پیدایش جزیره کیش

حدود دویست میلیون سال قبل ، با حرکت صفحه های عظیم قاره ها و فشار آنها بر هم ، چین خوردگی هایی بوجود آمد و باعث پدیدار شدن کوه ها شد. در اثر این فشار ها شبه جزیره عربستان و صفحه قاره آفریقا به طرف شمال حرکت کرد و در نتیجه حدود 65 میلیون سال قبل از آفریقا جدا و به قاره  آسیا متصل شد ، این فشار ها در بخشی از فلات ایران باعث بوجود آمدن رشته کوه های زاگرس شد و جزیره کیش و سایر جزیره ها در تنگه هرمز بوجود آمدند.

در ابتدا جزیره کیش با تغییرات سطح آب به داخل آب فرو میرفت و زمینه را برای رشد مرجان ها ، آبسنگ ها ، صدف ها و دیگر آبزیان و جانوران بر روی سطح جزیره ایجاد میکرد و به مرور زمان بقایایی از پوسته های آهکی آنها به شکل سنگ های آهکی و مرجانی روی سطح جزیره کیش بوجود آمدند.

نام گذاری جزیره کیش

حدود 4500 سال قبل با توجه به فرضیات و نظریات ، در بین دو رود فرات و دجله شهری وجود داشت به نام کیش این شهر جزوی از قلمرو پادشاهان سومری و اکدی بود که عیلامی ها نیز بر آن حکومت کردند و همچنین زمانی پایتخت قلمرو بابل بود. دریای فارس که در جنوب کشورمان قرار گرفته بود در آن زمان یکی از آبراهه های مهم و مورد توجه حکومت ها و پادشاهان بود.

 سومری ها در علوم دانش پیشرفت های زیادی داشتند و به علم ستاره شناسی و نجوم مسلط بودند و علاقه زیادی به پیدا کردن و کشف کردن مسیر ها و دریا های ناشناخته داشتند تا به قلمروی خود وسعت دهند از انجایی که دریا برای آنها جزء ناشناخته ها بود سعی میکردند که از ساحل زیاد دور نشوند زیرا میترسیدند که در دریا گرفتار شوند و دسترسی به خشکی نداشته باشند. ( از جزیره کیش با نام های قشم ، کشم ، کیان ، کیش و در متون یونانی با نام های کن ، فین ، آوار کتا ، آراکاترا ، کامتینا یادشده است)

جزایر قابل سکونت در بخش های شمالی خلیج فارس

در جزایری که در قسمت شمالی خلیج فارس واقع شده است 35 جزیره وجود دارد که فقط 17 عدد آن ها قابل سکونت هستند و جزیره کیش نیز به دلیل داشتن آب شیرین و کوتاه بودن مسیر آن به ایران مورد توجه قرار گرفت این برتری ها در این جزیره باعث شد که عده ی زیادی این مکان را برای زندگی انتخاب کنند بدینگونه اولین ساکنین روی جزیره کیش نقل مکان کردند و  نام جایی که قبلا در آن زندگی میکردند را بر روی این جزیره گذاشتند ( اسم کیش باستانی که در بین النهرین قرار داشت ) اما برخی مورخان این نظریه را قبول ندارند.

دلایل انتخاب جزیره کیش برای سکونت در قدیم

وجود آب شیرین ، سرسبزی جزیره کیش ، صید مروارید های زیبا ، روشنی منارهها و برج ها (در قدیم ایرانیان مناره ها و برج هایی می ساختند که با آتش زدن آنها دریانوردان را برای مسیر یابی راهنمایی کنند ) درهنگام شب عواملی بودند که باعث شدند که افراد بیشتری کیش را برای سکونت انتخاب کنند.

یکی از دریا سالار های یونانی به نام نئاخورس در کشفیات خود از آراکاترا نام برده از روی نشانه های آن میتوان گفت منظور او جزیره کیش بوده که از آن به خوبی یاد کرده است. نئارخورس در نوشته های خود جزیره کیش را با نخلستان ها و بوستان فراوان معرفی کرده و از طبیعت بکر آن سخن گفته است.

بعد از شکل گرفتن طولانی ترین و بزرگترین حکومت امپراتوری در کل تاریخ که هخامنشی نام داشت ، اهمیت جزیره کیش چندین برابر شد. کیش در آن زمان به مرکز صید مروارید و محل تجارت تبدیل شده بود و در زمان سلوکیان ( جانشینان و از خاندان اسکندر بودند که باعث انقراض حکومت هخامنشیان شده بودند ) و اشکانیان و ساسانیان جزیره کیش جایگاه و محبوبیت خود را حفظ کرده بود.

تصرف جزیره کیش توسط بیگانگان

اهمیت ایران به عنوان یک شاهراه ارتباطی بین شرق و غرب و همچنین موقعیت ویژه جزیره کیش در خلیج فارس همیشه مورد توجه دیگر کشور ها بود. با تغییرات اقتصادی اروپا در قرن پانزدهم و شانزدهم میلادی ، اروپایی ها و پرتغالی ها متوجه بازارهای تجاری در شرق شدند در اوایل قرن شانزدهم میلادی پرتغالی ها به منظور دستیابی به بازارهای تجاری عربستان ، هندوستان و ایران با هدف افزایش قلمروی مستعمراتی خود کشتی های بازرگانی و جنگی خود را در اقیانوس هند مستقر کردند.

در سال 1506 میلادی آلفونس آلبوکرک دریا سالار پرتغالی با 16 کشتی جنگی به خلیج فارس و دریای عمان حمله کرد و چند بندر را به آتش کشید در هرمز لنگر انداخت و از امیر هرمز و کیش خواست که خود را تسلیم و از شاه پرتغال اطاعت کنند درخواست او توسط امیر هرمز پذیرفته نشد و پرتغالی ها هرمز و گمبرون را تصرف کردند و سرنوشت کیش تغییر یافت.

پرتغالی ها در دوره صفویه جز غارت و ویرانی از خود چیزی به جا نگذاشتند. تا زمانی که شاه عباس صفوی بعد از تمام شدن جنگ با عثمانی ها تصمیم به آزاد کردن هرمز و بحرین و کیش از تصرف پرتغالی ها گرفت.

در قرن هفدهم میلادی جزیره هرمز و جزیره های دیگر خلیج فارس به ایران بازگشتند ولی محبوبیت قبل را نداشتند و از اهمیت آنها کم شده بود ( هرمز و جزیره کیش ) و به جای آن بندر عباس که تازه تاسیس شده بود مورد توجه قرار گرفت. در این دوران جزیره کیش به جزیره ای متروکه تبدیل شد و جایگاهی برای دزدان دریایی شد.

بعد از حمله اعراب به ایران ( جنگ قادسیه ) بعد از کشته شدن یزد گرد سوم تمامی ایران به دست اعرب افتاد و خلفای عباسی 226 سال بر ایران حکومت کردند اولین جزیره ای که اعراب بر آن چیره شدند بحرین بود که توسط جارو بن عمر و عبدالقیس نصرانی که از قبیله عبدالقیس بود صورت گرفت و به همین علت بعد ها نام آن را قیس گذاشتند و بعد از آن به تمامی جزایر دست یافتند. آخرین پادشاه قیاصره که ملک سلطان‌ بن ملک قوام‌الدین‌ بن ملک تاج‌الدین‌ بن ملک شاه‌ بن قیس‌ بن ملک جمشید نام داشت به‌دست سیف‌الدین ابونصر علی‌بن کیقباد ، حاکم جزیره (هرمود) ، به دستور اتابک ابوبکر به کشته شد و با کشته شدن ملک سلطان ، حکومت قیاصره در جزیره کیش برای همیشه به پایان رسید.

جزیره کیش در دوره قاجار و پهلوی

محمد خان قوام الملک به پاس فعالیت ها و خدماتی که در خلیج فارس انجام داده بود جزیره کیش را از ناصرالدین شاه قاجار هدیه گرفت و در سال 1302 محمد خان سطوت الممالک جزیره کیش را به قیمت 25 هزار تومان از ابراهیم قوام الملک خرید و در سال 1366 دولت پهلوی تصمیم گرفت این جزیره را به مالکیت خود درآورد و این جزیره توسط محمد اعظم خان بنی عباسیان که از جانب دولت مامور شده بود از فرزند محمد خان سطوت الممالک به قیمت نهصد هزار تومن خریداری و جزو اراضی ملی شد.

در سال 1347 طرح بند آزاد توریستی به تصویب رسید که بعد از دوسال به نام مرکز توریست و تجاری تغییر یافت در سال 1351 سازمان عمران کیش شکل گرفت و بعد از گذشت یکسال روستای ماشه که در شمال شرق جزیره کیش قرار داشت تخلیه شد و به صفین جدید منتقل شد و به جای آن هتل شایان و کازینو و ویلا ها وکاخ ها احداث شدند.

بعد از انقلاب اسلامی در سال 1358 سازمان عمران کیش به سازمان ایرانگردی و جهانگردی تغییر یافت و به وزارت ارشاد واگذار شد و 5 ماه بعد از شورای انقلاب ، کیش برای سفر و خرید مردم از بازارها آزاد شد.